Waarom het ministerie van SZW een klachtencommissie voorschrijft

De richtlijnen voor de arbeidsinspectie van het Ministerie van SZW geven aan dat klachten over ongewenst gedrag onderzocht dienen te worden door een onafhankelijke en ter zake kundige klachtencommissie.

Het onderzoek door een commissie vloeit volgens de arbeidsinspectie voort uit artikel 2.15 lid 1 van het Arbobesluit. Dit staat in de basisinspectiemodule over Ongewenste Omgangsvormen van de arbeidsinspectie.

Het gebeurt nog geregeld dat een werkgever het onderzoek laat doen door een recherchebureau. Het ministerie heeft gezien dat de inzet van bedrijfsrecherche in dit soort zaken tot problemen kan leiden door de bijzondere aard van klachten over ongewenst gedrag.

Wat is het verschil?

Waarom onderzoekt de bedrijfsrecherche seksuele intimidatie anders?

De achtergrond van dit verschil is dat een bedrijfsrecherche zich heeft toegelegd op economische delicten, dat wil zeggen onderzoek naar diefstal, fraude en andere zaken rond integriteit. Het gaat daarbij vooral om het onderzoek naar de gedragingen van een enkele werknemer en hierin staat het vergaren van bewijs tegen de werknemer centraal.

Het probleem is dat onderzoek naar ongewenst gedrag totaal anders is, want in geval van bijvoorbeeld seksuele intimidatie en discriminatie gaat het om de tegenovergestelde belangen van twee werknemers, namelijk de klager en de beklaagde. Beide werknemers staan tegen over elkaar en beiden hebben recht op bescherming en daarin rechten. Een recherchebureau is evenwel wettelijk verplicht om terughoudend te zijn in het vrijgeven van informatie waardoor werknemers tijdens het onderzoek grotendeels in het ongewisse blijven. Het onderzoek van een recherchebureau is niet ingericht om een transparante procedure te voeren met hoor en wederhoor ofwel een onderzoek met vergaande waarborgen voor de rechten van beide werknemers.

Wat voor problemen kunnen zich voordoen als een recherchebureau onderzoek doet naar ongewenst gedrag?

In de praktijk blijkt dat in ieder geval de beklaagde werknemer ernstige bezwaren heeft tegen het werk van het recherchebureau. De beklaagde voelt zich regelmatig miskend. Hij krijgt doorgaans niet de volledige inhoud van de klacht te zien en weet dus niet waartegen hij zich moet verweren. Dit probleem is nog groter als het gaat om anonieme klachten en getuigen. Het recht op hoor en wederhoor is doorgaans niet gewaarborgd. De beklaagde kan er daarom mee te maken krijgen dat hij in het rapport van de bedrijfsrecherche zaken leest waarvan hij het bestaan niet eens wist, laat staan dat hij daarop heeft mogen reageren. We zien zelfs situaties waarbij een recherchebureau de opdracht aanvaardt om naast het onderzoeken van de klacht van een werknemer, binnen de gehele organisatie te onderzoeken of een beklaagde zich ook bij collega’s schuldig heeft gemaakt aan grensoverschrijdend gedrag. Dit werkt natuurlijk heel beschadigend voor de naam van een beklaagde werknemer.

De klager kan ook problemen hebben met het onderzoek door de bedrijfsrecherche, want de te volgen procedure is doorgaans niet duidelijk. Een klager krijgt vaak niet de kans om te reageren op wat de beklaagde heeft aangegeven. De klager geeft namelijk in het begin van het onderzoek een toelichting op de klacht en hoort daarna vaak niets meer tot de opdrachtgever het rapport ontvangt. Het onderzoek van een recherchebureau is doorgaans niet inzichtelijk en niet ingericht op wederhoor, maar ook het rapport krijgt de klager meestal niet van het recherchebureau. De klager heeft daarmee het gevoel volledig overgeleverd te zijn. Dat gevoel van de klager wordt versterkt als hij er via anderen achterkomt dat derden bij het onderzoek zijn betrokken en kennis hebben van de gevoeligheden, oftewel dat meer mensen op de hoogte zijn van wat er heeft gespeeld.

Vanuit de positie van de opdrachtgever is het eerste probleem dat de opdrachtgever veelal een werkgever is die te maken heeft met de belangen van twee werknemers. De werkgever is verplicht om het onderzoek zorgvuldig te doen en hoor en wederhoor te waarborgen, wat onvoldoende geborgd is. Een ander probleem is dat het rapport doorgaans een opsomming is van feiten, zonder dat de bewijskracht is geduid en het gewicht van die feiten is gewogen. Als het recherchebureau het aandurft om de klacht gegrond te noemen, dan ontbreekt het vaak aan een deugdelijke juridisch onderbouwde kwalificatie. Het vereist vooral juridische kennis om feiten te wegen en dat gemotiveerd te kwalificeren naar een zorgvuldig oordeel. Verzamelen van gegevens is niet te onderschatten, maar wel anders dan het gemotiveerd oordelen over die gegevens.

Het rapport van een recherchebureau is meestal niet te zien als een rechtsprekend oordeel na een transparante procedure waarin beide partijen de kans van hoor en wederhoor hebben gekregen.

Wat doet een werkgever die weinig kan met het rapport van het recherchebureau?